10/2/15

Από το Χαρτί στο Σελιλόιντ: Blade Runner

Από την Ελένη Τσατσαρώνη


Όχι ότι το μυθιστόρημα Do Androids Dream of Electric Sheep? (1968) του Φίλιπ Ντικ δεν υπήρξε από μόνο του ένα εμπνευσμένο έργο οντολογικού προβληματισμού, αλλά, δημιουργός με κάθε ίνα της έννοιας ο Ρίντλεϊ Σκοτ, έπλασε με εφαλτήριο αυτό, ένα αυτόφωτο, αμιγώς προσωπικό δημιούργημα το Blade Runner (1982), που ελάχιστα παραπέμπει στην αρχική πηγή έμπνευσής του.

Το βιβλίο κατέχει μια σημαντική θέση στο συνολικό (ογκωδέστατο) έργο του συγγραφέα. Με ένα παραληρηματικό λόγο – που μοιραία αδυνατεί να αποφύγει κάποιες φλύαρες στιγμές – και ενίοτε ακουμπά τα όρια μιας ιδιοφυούς παραφροσύνης, ο Φίλιπ Ντικ παρουσιάζει στο χαρτί, έναν αδυσώπητα μοναχικό και ασφυκτικά ελεγχόμενο μελλοντικό κόσμο, όπου μέσα του κραδαίνουν αιώνιες φιλοσοφικές και θεολογικές αναζητήσεις, εμπεριστατωμένες ψυχολογικές ανακαλύψεις και κάποια απροσδόκητα κομμάτια, «φόρος τιμής» στην τέχνη του πολιτισμού που είχε προηγηθεί.


Μετά τον Τελικό Παγκόσμιο Πόλεμο, που «κανείς δε θυμόταν γιατί είχε γίνει και ποιος είχε νικήσει, αν είχε νικήσει κανείς», άνθρωποι και υπέρ-εξελιγμένα ανδροειδή διαπλέκονται σε ένα διαγαλαξιακό αλισβερίσι κάτω από την ερμητική εποπτεία μιας παγκόσμιας κυβέρνησης. Ο Ρικ Ντέκαρντ, συγκατοικεί με τη γυναίκα του, περιποιείται ανελλιπώς το ηλεκτρικό του πρόβατο (τα ζώα απρόσιτη πολυτέλεια αφού σχεδόν έχουν εκλείψει, όμως και τα τεχνητά, προσδίδουν status στον ιδιοκτήτη τους) και «αποσύρει» επί πληρωμή, επικίνδυνα ανθρωπόμορφα ρομπότ που έχουν εξεγερθεί στον πλανήτη κατασκευής τους, δραπέτευσαν στη γη, και απειλούν την απόλυτα επιβεβλημένη «σιωπή» και τη «βουβή κάθοδό της» σε κάθε μορφή ζωής. Μισεί το ηλεκτρικό πρόβατο που πρέπει να το αντιμετωπίζει σα να ήταν ζωντανό, τον θυμώνει «η τυραννία του αντικειμένου», όπως τον θυμώνουν και τα ανδροειδή που κυνηγά και εξοντώνει, γιατί δεν διαθέτουν την ικανότητα να εκτιμήσουν την οποιαδήποτε ύπαρξη. Πώς είναι προγραμματισμένα; Σε τι διαφοροποιούνται από τα ανθρώπινα όντα; Τι καθορίζει τον άνθρωπο;

...«Πως μπορεί κάποιος να μην ξέρει τι είναι;»...
ρωτά ο Blade Runner Ρικ Ντέκαρντ τον κατασκευαστή των ανδροειδών (στην ταινία δεν είναι εισβολείς, παράγονται στη γη) για τη ρεπλίκα Ρέητσελ με την οποία θα ζήσει έναν μοιραίο έρωτα. Σχεδόν άνθρωποι ως προς την ατελή τους φύση (αν και κάποιες στιγμές περισσότερο ανθρώπινοι από αυτούς), με τεχνητό παρελθόν, εμφυτεύματα για αναμνήσεις και ημερομηνία λήξης κονσέρβας, οι ρεπλίκες κινούνται ανάμεσα στους ανθρώπους αγνοώντας την ίδια τους την υπόσταση. Σ΄ έναν κόσμο αφιλόξενο, με εξωτερικά πλάνα βροχερού Χονγκ-Κογκ, διάχυτη ατμόσφαιρα ανατολής (από τη μίνιμαλ γιαπωνέζικη αισθητική μέχρι τα οριγκάμι), φιγούρες βγαλμένες από περιφερόμενο βαριετέ και dress-code μεσοπολέμου, ο Ρίντλεϊ Σκοτ, στήνει τελικά ένα φουτουριστικό love-story. Η Αγάπη σαν ο μόνος βαθύς ψυχικός δεσμός-παρηγοριά, εκεί που άνθρωποι και ανθρωποειδή, διώκτες και καταδιωκόμενοι, ζουν όλοι κάτω από την ίδια μοίρα-τροχό του αναπόδραστου, παλεύοντας απεγνωσμένα (ωστόσο μάταια) να παρατείνουν το πεπερασμένο. Ο απελπισμένος (και δικαιολογημένος;) θυμός του δημιουργήματος για τον δημιουργό του, γιατί τον καταδίκασε σε τούτη την ατελέσφορη προσπάθεια, το τεχνητό φίδι, προπατορικό σύμβολο μιας προδιαγεγραμμένης «πτώσης», η αγάπη και το μίσος για έναν ανηλεή πατέρα-δημιουργό, η τελική αναμέτρηση που μπερδεύει τα δεδομένα, χρίζουν την – κατά τον ίδιο – «πιο εσωτερική και προσωπική δουλειά» του σκηνοθέτη, ένα μεγαλειώδες φιλοσοφικό δοκίμιο, για την ουσία της ύπαρξης, την εγκόσμια ματαιότητα, το θάνατο και τη ζωή.


«Ωραία εμπειρία να ζεις στο φόβο ε; Αυτό είναι να είσαι σκλάβος»…Επίκαιρο όσο ποτέ.

20/1/15

Ταινίες 2014

Από την Ομάδα του Nostromo


Άλλη μια χρονιά έφτασε πριν λίγες μέρες στο τέλος της και αφού καταγράψαμε τις προτιμήσεις μας, προέκυψε η λίστα που ακολουθεί, συνοδευόμενη από λίγες κουβέντες.

15/1/15

Belle (2013) **1/2

Από τον Παναγιώτη Μπούγια


Σκηνοθεσία : Άμα Ασάντε
Παίζουν : Γκούγκου Μπάτα-Ρο, Τομ Γουίλκινσον, Σαμ Ράϊντ, Έμιλυ Γουάτσον
104΄, 2.35:1


Η ατμόσφαιρα των έργων της Τζέιν Ώστιν συναντά ένα αληθινό περιστατικό απ’ τα χρονικά του βρετανικού δουλεμπορίου (την περίοδο που μια ηθικού τύπου αποστροφή σχετικά με το θεσμό είχε αρχίσει να αναπτύσσεται), σε ένα βιογραφικό δράμα εποχής που αφηγείται μια όχι και τόσο συνηθισμένη ιστορία, τοποθετημένη στον άξονα μιας τριπλής καταπίεσης (φυλετικής, ταξικής και φύλου).

6/1/15

Από το Χαρτί στο Σελιλόιντ: Eyes Wide Shut

Από την Ελένη Τσατσαρώνη

Τι ήταν αυτό που υποκίνησε το ενδιαφέρον μιας απαράμιλλης κινηματογραφικής ιδιοφυίας σαν τον Στάνλεϋ Κιούμπρικ από το Traumnovelle(1926) του Άρθουρ Σνίτσλερ, και τον οδήγησε να το μετουσιώσει σε Eyes Wide Shut(1999) έστω και με μια τριακονταετία χρονοκαθυστέρηση από το αρχικό του πλάνο, δύσκολο να απαντηθεί.


Γεννημένος στη Βιέννη ο μεγαλογιατρός και συγγραφέας Άρθουρ Σνίτσλερ, έζησε μεταξύ 19ου και 20ου αιώνα στην ανέγκλητη αυτοαναφορικότητα της άνεσης και της ασφάλειας που του προσέδιδε η ανωτερότητα της μεσοαστικής του καταγωγής. Έντονα επηρεασμένος από τις Φροϋδικές αναταράξεις και με παρεπόμενα από τον όψιμο ρομαντισμό, την ανεπτυγμένη ευαισθησία και την εντατική ενδοσκόπηση, αποτύπωσε στα γραπτά του την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, μέσα από ένα βιωμένο προσωπικό παρόν το οποίο εκφράζει τα πιο καίρια στοιχεία του ρομαντικού ατομικισμού.

23/12/14

Nostromo Home Cinema 26

Ida (2013) *****
του Γιάννη Σμοΐλη

Σκηνοθεσία: Πάβελ Παβλικόφσκι
Πρωταγωνιστούν: Αγκάτα Κουλέσα, Αγκάτα Τρεμπουτσόσκα, Νταβίντ Ογκρότνικ
82', 1.33 : 1


Η Άννα είναι νεαρή ασκούμενη καλόγρια στην Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας του '60. Καθημερινά επαναλαμβάνει τις ιεροτελεστίες της μέσα στη μουντάδα της εθελούσιας απομάκρυνσής της απ' την κοινωνία. Ύμνοι, γεύματα, εργασίες. Το περιβάλλον της, φυσικά, ασκητικό. Με μια ανάλογη δωρικότητα στη σκηνοθετική του προσέγγιση, ο Παβλικόφσκι θέτει το Άτομο στον Χώρο. Σε κάθε πλάνο, μόνο τα απολύτως απαραίτητα: τα πρόσωπα δηλαδή και το φόντο πάνω στο οποίο διαγράφουν τις μονότονες κινήσεις τους. Απόηχοι απ' το σινεμά του Μπρεσσόν, του Ντράγιερ, του Μπέργκμαν. Αποκλειστικά ο άνθρωπος και η βουβή ερημιά των εργαλείων του. Κι όμως, νιώθεις ότι υπάρχει και κάτι παραπάνω. Ίσως ο Θεός στον οποίο ποτέ δεν πίστεψες να γεννιέται, αναπάντεχα στις ανεξερεύνητες γωνίες των γεωμετρικών κάδρων του Παβλικόφσκι. Ανάμεσα στα πλάσματα που μαραίνονται αναζητώντας Τον και τη σιγή που τα σκεπάζει. Είναι τέτοιος ο λυρισμός των αρχικών σκηνών, τόση η απόκοσμη ομορφιά της γύμνιας τους που δεν μπορεί παρά να γονατίσει προσευχητικά κι ο πιο ρασιοναλιστής.

11/12/14

Ο Κήπος του Γιάλομ (Yalom’s Cure, 2014) **

Από τον Ιωάννη 'Moody' Λαζάρου


Σκηνοθεσία: Σαμπίνε Γκίζιγκερ
Πρωταγωνιστούν: Ίρβιν Γιάλομ, Μέριλιν Γιάλομ
77’


Βιογραφικό ντοκιμαντέρ για τον μεγαλύτερο εν ζωή, αλλά και συντριπτικά δημοφιλέστερο συγγραφικά, υπαρξιστή ψυχοθεραπευτή (σταρ του ψυχολογικού κοουτσαρίσματος για τους είρωνες), Ίρβιν Γιάλομ, από μια θαυμάστριά του που επιχειρεί να σκιαγραφήσει ένα σφαιρικό πορτρέτο για το έργο του και εκείνον τον ίδιο.

Νίκος Παπατάκης: Ο Αναρχικός Ποιητής (στην Ταινιοθήκη)


Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου 134-136) παρουσιάζει ένα μεγάλο αναδρομικό αφιέρωμα στο Νίκο Παπατάκη, έναν ξεχωριστό Έλληνα δημιουργό που άφησε πολύτιμο κινηματογραφικό έργο, και ο οποίος αποτέλεσε μια μυθική μορφή της σύγχρονης πολιτιστικής ιστορίας της Γαλλίας, με την δράση του να αποτελεί σημείο αναφοράς στην καλλιτεχνική και πνευματική αναγέννηση του μεταπολεμικού Saint-Germain. Το αφιέρωμα συμπίπτει με τα τέσσερα χρόνια από τον θάνατό του (17/12/10).

10/12/14

Ρίντλεϊ Σκοτ

Από την Ομάδα του Nostromo


Αύριο βγαίνει στις κινηματογραφικές αίθουσες το τρισδιάστατο "Exodus: Gods and Kings" του Ρίντλεϊ Σκοτ και εμείς αφιερώνουμε λίγες αράδες σε ένα κομμάτι της μακράς φιλμογραφίας του που είναι γεμάτη από χαρακτηριστικά μεγάλες (Alien, Blade Runner), αλλά και επουσιώδεις (A Good Year) ή απαράδεκτες (Black Hawk Down) στιγμές.
Ο εβδομηνταεπτάχρονος Σκοτ δε συγκαταλέγεται στην κάστα των auteurs (όπως ο Φελίνι, ο Τρίερ, ο Φίντσερ και ο Νόλαν που προηγήθηκαν αφιερωματικά), αφού το συνολικό έργο του δε διέπεται από σταθερές θεματικές ούτε χαρακτηρίζεται από υφολογική συνεκτικότητα και συνοχή, αλλά είναι ένας κατασκευαστικός στυλίστας ικανός για τα πάντα, για το θαύμα και την ασημαντότητα.
Ι.Μ.Λ.

8/12/14

Nostromo Home Cinema 25

Μεγαλώνοντας (Boyhood, 2014) ****1/2
Από τον Χρήστο Ζαφειριάδη 

Σκηνοθεσία: Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ
Πρωταγωνιστούν: Πατρίσια Αρκέτ, Ίθαν Χοκ, Έλαρ Κολτρέιν, Λόρελεϊ Λινκλέιτερ
165’, 1.85 : 1


Το Boyhood είναι μια ταινία που όταν τη δεις, δεν θα την ξεχάσεις εύκολα. Αλλά ακόμα κι αν για λίγο φύγει από κοντά σου, θα έρθει μια μέρα όπου οι συγκινήσεις της ζωής, οι καταστάσεις της καθημερινότητας και όλα όσα νόμιζες ότι αντιμετωπίζεις μόνος, θα σου τη φέρουν και πάλι στο μυαλό. Θα σε κάνουν να θυμηθείς τη στιγμή που στάθηκε για λίγο εμπρός σου και δεν μπορούσες να πιστέψεις όλα αυτά για τα οποία σου μιλούσε. Όλα τα μικρά και ασήμαντα που ζούμε καθημερινά αλλά δεν έχουμε το θάρρος να τα κάνουμε σημαντικά κι όλα τα μεγάλα που γεννήθηκαν για να κυριαρχούν αλλά δεν είχαμε ποτέ το θάρρος να τα αντιμετωπίσουμε όπως τους αξίζει. Δεν λέγεται αδυναμία αυτό, λέγεται ζωή και τη βιώνεις όπως κάθε άνθρωπος επάνω στη γη, δηλαδή μεγαλώνοντας.